- فروردين ۱۳۹۴ (۱۱)
- ۹۴/۰۱/۲۷کشاورزی
- ۹۴/۰۱/۲۰تاریخچه
- ۹۴/۰۱/۲۰مدیریت آفات و بیماری های انار
- ۹۴/۰۱/۲۰مدیریت آبیاری و کوددهی باغات انار
- ۹۴/۰۱/۲۰رشد و نمو میوه انار
- ۹۴/۰۱/۲۰گلدهی و گرده افشانی درختان انار
- ۹۴/۰۱/۲۰روش های ازدیاد انار
- ۹۴/۰۱/۲۰پایه های انار
- ۹۴/۰۱/۲۰ارقام انار
-
پسته
(۱)-
تاریخچه پسته
(۱)
-
-
انار
(۹)
تاریخچه
در کتاب تاریخ طبری به نقل از محمدبن جریر طبری (قرن سوم هجری قمری) و کتاب مروج الذهب و معادن الجواهر به نقل از مسعودی، از میوه پسته به عنوان ره آورد حضرت آدم از بهشت یاد شده است. هر چند در قرآن و انجیل نامی از پسته برده تشده است اما در تورات (در باب 43 از سفر پیدایش) از پسته سخن به میان آمده است.
مطابق مستندات تاریخی رویشگاه اصلی و اولیه درختان پسته در شمال شرقی قلمرو فرهنگی ایران بوده، سرزمینی که بعدها پارت و سپس خراسان نام گرفت و اکنون قسمتهایی از آن در کشورهای افغانستان و ترکمنستان است. مستندات تاریخی نشان می دهند که انتقال درختان پسته به سایر نواحی پسته خیز ایران و سایر مناطق جهان به منظور کشت و کار بعد از اسلام انجام شده است. هم اکنون ایران بزرگترین کشور ژرم پلاسم پسته دنیاست و از نظر سطح زیرکشت و تولید نیز رتبه اول جهان را به خود اختصاص داده است.
سوریه بعد از ایران قدیمی ترین کشوری است که کاشت و پرورش درختان پسته در آن متداول می باشد. در منابع کهن اسلامی و ایرانی اشاره ای به پرورش و کاشت درختان پسته در محدوده کشور ترکیه فعلی نشده است اما امپرتوری عثمانی سرزمین های بسیاری در تصرف داشته است که کشور ترکیه فعلی به همراه سایر سرزمین های پسته خیز سوریه، لبنان، اردن، فلسطین، قبرس و تونس از جمله متصرفات امپراتوری عثمانی بوده است و گمان می رود که پسته از این کشورها به ترکیه انتقال یافته است.
در قاره آفریقا، تونس مهمترین کشوری است که کشت و کار پسته در آن صورت می گیرد و مستندات تاریخی نشان می دهند که ایرانیان مسلمان در فاصله قرن دوم تا سوم هجری قمری در کشت و کار پسته در تونس نقش مهمی داشته اند. برخی شواهد نشان می دهند که فرهنگ کاشت و پرورش درختان پسته در قرن سوم تا چهارم توسط مسلمانان ایرانی به جزیره سیسیل (در کشور کنونی ایتالیا)، سواحل یونان و بخش های جنوبی اروپا در سواحل مدیترانه انتقال یافته است.
سابقه کشت و تولید پسته در استرالیا به قرن نوزدهم برمی گردد. اولین درخت پسته در سال 1935 در مرکز تحقیقات کشاورزی یانکو(Yanko) در شهر نیوساوس ولز (New South Wales) کشت گردید.
پیشینه کاشت اولین درخت پسته در آمریکا به سال 1854 میلادی برمی گردد. اما برنامه ریزی برای کشت پسته در آمریکا در سال 1928 میلادی مورد توجه قرار گرفت. در این سال دانشمندی به نام دکتر وایت هاوس (Whitehouse) از طرف وزارت کشاورزی آمریکا ماموریت یافت تا با سفر به مناطق پسته خیز ایران و شوروی سابق برخی توده های بذری را جمع آوری نموده و همچنین با روش های کشت و کار پسته و تجارب باغداران ایرانی آشنا گردد. این توده های بذری به ایستگاه کشاورزی چیکو واقع در ایالت کالیفرنیا منتقل و در آنجا مورد مطالعه قرار گرفتند که در سال 1936 میلادی از میان این توده های بذری طی مراحل مختلف، مهمترین رقم تجاری آمریکا انتخاب و در سال 1952 به نام رقم ”کرمان“ نامگذاری گردید. دلیل انتخاب این نام این بود که بذر رقم انتخابی از منطقه کرمان در ایران جمع آوری شده بود.
مدیریت آفات و بیماری های انار
آفات مهم انار
کرم گلوگاه انار: از مهمترین آفات انار می توان به کرم گلوگاه انار اشاره کرد. این آفت یکی از موانع عمده صادرات انار محسوب می شود. درختانی مانند انجیر، انگور، پسته، گردو، بادام و ... از دیگر میزبان های این آفت هستند. زمستان گذرانی آفت به صورت سنین مختلف لاروی به ویژه لارو سن آخر در تاج و داخل میوه های باقیمانده روی درخت یا کف باغ و حتی داخل انبار می باشد. برای کنترل این آفت از مبارزه مکانیکی، جمع آوری میوه های باقیمانده در باغات، انبارها و ... در زمستان، جمع آوری میوه های آلوده در طول فصل (مخصوصا بعد از تیرماه)، جلوگیری از ترکیدگی میوه ها، جداسازی میوه های آلوده قبل و در زمان انبارداری و مبارزه با آفت در سایر درختان میزبان اهمیت بالایی دارند.
شته سبز : در باغات انار ایران دو گونه مختلف شته به نام های شته سبز انار و شته سبز جالیز مشاهده می شوند. شته ها به تمام اندام های درخت انار حمله کرده و در اوایل فصل بهار جمعیت بالایی دارند، جمعیت این آفت با افزایش دما در تابستان کم شده و مجددا با پایین آمدن دما در اواخر تابستان جمعیت آن ها بالا می رود. شته ها به طور قابل ملاحظه ای توسط پارازیت های محیط کنترل می شوند. مبارزه با این حشره معمولا تنها در اوایل فصل با یک شته کش مناسب انجام می گردد.
سوسک چوبخوار انار: این آفت از آفات مهم انار بوده و هر ساله خسارات زیادی را به باغات انار و مخصوصا درختان ضعیف وارد می سازد. خسارت عمده این آفت از طریق تغذیه لارو آن از لایه کامبیوم درخت وارد می شود. این آفت معولا تنها یک نسل در سال دارد. زمستان گذرانی این حشره به صورت پیش شفیره در داخل چوب می باشد. بهترین روش مبارزه با این آفت رعایت همه اصول صحیح باغبانی انار و تقویت درختان می باشد.
کنه پاکوتاه انار: در تمام مناطقی که انار به طور طبیعی روییده و یا کشت می گردد، کنه پاکوتاه انار را می توان دید. زمستان گذرانی این آفت به صورت ماده بالغ که جفت گیری نیز کرده است، می باشد. خسارت این آفت در اواسط فصل زراعی افزایش می یابد. تعداد نسل این آفت 7-6 نسل در سال است. دشمنان طبیعی زیاد خسارت این آفت را به حداقل می رساند. انجام هرس اصولی، تنظیم دور آبیاری و جلوگیری از تنش آبی جمعیت این آفت را کاهش داده و از خسارت آن جلوگیری می کند.
از سایر آفات انار می توان به مگس سفید انار، شپشک چینی یا مومی، شپشک واوی، شپشک روسی، شپشک آرد آلود، کرم طوقه، کرم انار، کرم سفید ریشه، موریانه ها و گنجشک اشاره داشت.
بیماری های مهم انار
غده ای شدن ریشه درختان انار، عامل: نماتد مولد ریشه
پوسیدگی طوقه انار، عامل: قارچ
پوسیدگی میوه انار، عامل: قارچ
مدیریت آبیاری و کوددهی باغات انار
انار درختی مقاوم به خشکی است اما آبیاری منظم سبب افزایش عملکرد این درخت می گردد. میزان آب آبیاری در باغات انار به عوامل متعددی همچون رقم، نوع خاک، روش آبیاری، فاصله کشت و حتی سن درختان دارد.
معمولا در بهار تا اواسط اردیبهشت باغات انار را آبیاری نمی کنند، چرا که این تنش آبی سبب باز شدن گلهای بیشتری روی درخت شده و از رشد رویشی زیاد درخت جلوگیری می نماید. پس از آن در خاک های سبک هر 7-5 روز و در خاک های سنگین هر 12-10 روز یکبار آبیاری برای داشتن محصول مناسب لازم می باشد. فواصل آبیاری درختان انار برای رسیدن به بیشترین عملکرد باید در تابستان به حداقل برسد. آبیاری در اوایل زمستان در هوای سرد که منجر به یخ آب زمستانه شود برای از بین بردن آفات انار مانند لاروهای کرم گلوگاه بسیار اهمیت دارد. آبیاری دومی که در زمستان انجام می گیرد مربوط به اواخر زمستان است که عملیات شخم زدن و کودهی باغات پس از آن انجام می شود.
آب مورد نیاز برای هر هکتار باغ انار بطریقه سنتی تقریباً حدود 30000 متر مکعب می‌باشد. در تحقیقات انجام شده در یزد میزان آب مصرفی در روش کرتی 21000 و در روش جوی و پشته 15000 و در روش قطره ای 7000 متر مکعب در طول یک فصل رشد می‌باشد.
درخت انار به انواع خاکها سازگاری نشان میدهد ولی به خاکهایی که دارای زهکشی کمی باشند حساس می باشد و درصورت بالابودن آب تحت الارضی نمی‌تواند تولید مناسب داشته باشد. بهترین خاک جهت کشت انار خاکهای رسی شنی یا شنی رسی با pH بین 7/5 تا 8/5 است.
مقاومت انار به شوری : مقدار برای صفر درصد کاهش محصول 1/8 میلی موس بر سانتی متر است یعنی شوری آب آبیاری نباید از 1/8 میلی موس بر سانتی متر بیشتر باشد. چنانچه متوسط شوری آب آبیاری به 3/9 برسد، گیاه قادر به رشد نخواهد بود.
کوددهی باغات انار اهمیت زیادی دارد. کود آلی علاوه بر تامین عناصر غذایی ساختمان خاک را بهبود داده، از تجمع نمک در سطح خاک و تبخیر زیاد آب از سطح خاک جلوگیری می کند. مصرف صحیح کودهای شیمیایی بر اساس نتایج تجزیه خاک و برگ برای رسیدن به عملکرد خوب در انار باید در برنامه قرار گیرد.
به طور عمومی می‌توان یک سوم کود نیتروژنی وتمام کود فسفاته و پتاسیمی را همراه با کود دامی، حداکثر یک ماه قبل از تورم جوانه ها مصرف کرد. یک سوم ازت پس از ریزش کامل گلبرگها، و یک سوم ازت باقیمانده به فاصله دو ماه پس از تقسیط دوم مصرف می‌شود. کودها را می توان در نیمه خارجی سایه انداز تاج درخت به صورت چالکود و یا کانال‌کود استفاده کرد.
در غالب خاکهایی که باغ انار در آنها احداث شده است، به میزان کافی پتاسیم وجود دارد امامحققان معتقد هستند که در صورت سبک بودن خاک و کاهش ماده آلی و همچنین پایین بودن غلظت پتاسیم در خاک ( کمتر از 250 میلیگرم در کیلوگرم ) می‌توان نسبت به مصرف سولفات پتاسیم به میزان نیم الی یک کیلوگرم به ازاء هر درخت بارده اقدام کرد
با توجه به آهکی و گاهی شور بودن خاکهای زیرکشت باغهای انار و نیز درجه شوری بالا و وجود بی کربنات فراوان در آب آبیاری در اکثرمناطق زیرکشت و از طرف دیگر ضرورت اصلاح pH خاکهای زیرکشت و تامین نیاز غذایی گوگرد و کلسیم، مصرف کودهای گوگردی همراه با مواد آلی به صورت کانال‌کود و یا چالکود و همچنین برای تعدیل اثر سدیم فراوان و اصلاح نسبتهای کلسیم به سدیم وکلسیم به منیزیم مصرف سولفات کلسیم ( گچ ) درباغها موثر است.
توصیه کود اوره در باغ انار براساس درصد نیتروژن کل خاک
|
درصد نیتروژن کل |
اوره ( کیلوگرم در هکتار ) |
|
کمتر از 0/45 |
450-400 |
|
0/60-0/46 |
400-350 |
|
1/0-0/60 |
350-250 |
|
بیشتر از 1/0 |
250 > |
توصیه کود فسفاته در باغ انار براساس میزان فسفر قابل جذب خاک
|
فسفر قابل جذب (میلیگرم در کیلوگرم) |
فسفات آمونیوم( کیلوگرم در هکتار) |
|
کمتر از 5 |
150-100 |
|
10-5 |
100-75 |
|
15-10 |
75-50 |
|
بیشتر از 15 |
صفر |
|
عنصر غذایی |
کود |
به ازاء هر درخت بارده (هر 4 سال یکبار ) |
|
آهن |
سولفات آهن |
1000-500گرم |
|
منگنز |
سولفات منگنز |
250-150 گرم |
|
روی |
سولفات روی |
1000-500 گرم |
|
مس |
سولفات مس |
200-150 گرم |
رشد و نمو میوه انار
میوه انار در حقیقت میوه کاذب بوده و از رشد و نمو نهنج و تخمدان بوجود می آید. قطر میوه انار در ارقام مختلف از 5 تا 20 سانتی متر متفاوت بوده و وزن این میوه در برخی ارقام تا 800 گرم نیز می رسد. دانه های انار به تعداد زیاد دیده می شوند. این دانه ها که از رشد و نمو تخمک ها بوجود می آیند، در واقع بذور بدون آلبومن ولی دارای جنین می باشند.
گلدهی و گرده افشانی درختان انار
گل های انار درشت و به رنگ قرمز مایل به نارنجی می باشند. این گل ها شهد تولید کرده و حشرات را به سمت خود جذب می کنند. گل در کامل (دوجنسه) بوده و به سه گروه تقسیم می شوند:
گروه
اول گل های بارور (Fruitful) می باشند که بزرگتر بوده، خامه و پرچم بلند
دارند. بساک و کلاله در این گروه هم اندازه هستند. حدود 5 درصد از این گل
ها تبدیل به میوه شده و بقیه آن ها ریزش می کنند.
گروه
دوم گل های نازا یا علفی (Barren) هستند که نسبت به گروه اول اندازه
کوچکتر و خامه و پرچه کوتاهتری دارند، ضمن اینکه در این گروه کلاله گل در
زیر بساک قرار می گیرد. این گل ها معمولا ریزش می کنند.
گروه
سوم گل های حد واسط (Intermediate) نامیده می شوند. این گروه خصوصیاتی بین
دو گروه قبل را دارند در برخی مواقع به میوه تبدیل می شوند ولی این میوه
ها معمولا بد شکل بوده و به ندرت می رسند.
درختان
انار در طول فصل 3 تا 4 بار گل می دهند. گل های سری اول و دوم انار تا آخر
خرداد ظاهر می شوند. کیفیت میوه های این گل ها مطلوب می باشند. اما گل
هایی که در تیرماه بوجود می آیند میوه نامطلوب تولید کرده و بهتر است که
تنک شوند. در حقیقت زودگلدهی در انار یک مزیت محسوب می شود.
گل
های انار از سن 3 تا 4 سالگی درخت به بعد به صورت انتهایی بر روی شاخه ها
و یا اسپور هایی به طول 1 تا 20 سانتیمتر ظاهر می شوند. روی هر شاخه بارده
انار ممکن است از یک تا چند گل تشکیل شود که یکی از آنها انتهایی و بقیه
جانبی هستند.
کاسبرگ
انار قرمز و ضخیم است که بعد از تشکیل میوه ریزش نکرده و تاج میوه را
تشکیل می دهد. تعداد کاسبرگ و گلبرگ های قرمز در انار 4 تا 8 عدد بوده و
خامه (مادگی) گل قرمز مایل به زرد است.
برخی گیاه شناسان گل های انار را خودگشن و برخی دیگر آن ها را دگرگشن می دانند. در هر صورت این گل ها به خاطر ظاهر جذاب و نیز تولید شهد، حشرات زیادی از جمله زنبور عسل را به خود جذب می کنند. انجام گرده افشانی برای تولید میوه در انار ضروری است و این کار هم توسط حشرات و باد صورت می گیرد.
روش های ازدیاد انار
انار را می توان بوسیله بذر که به سرعت جوانه می زند تکثیر کرد. اما برای جلوگیری از تفرق صفات و بدست آوردن درختان شبیه به درخت مادر برای ازدیاد انار از تکثیر به روش رویشی استفاده می شود. برای تکثیر رویشی انار می توان در بهار از قلمه های چوب سخت و در تابستان از قلمه های چوب نرم به طول 50-25 سانتیمتر استفاده کرد. استفاده از روش خوابانیدن هوایی نیز برای تکثیر انار ممکن است. پیوند زدن در انار عملیات باغی رایجی نیست.پایه های انار
از آنجا که درختان انار معمولا پیوند زده نمی شود، پایه مشخصی در ایران برای این منظور وجود ندارد. به عبارتی به دلیل سهولت ریشه زایی قلمه ها، ارقام مورد نظر برای کاشت به روش قلمه زدن تکثیر شده و به زمین اصلی انتقال داده می شوند.
ارقام انار
ایران یکی از مهمترین مراکز ژرم پلاسم انار در جهان است. کلکسیون ذخایر ژنتیکی انار یزد یکی از بزرگترین کلکسیون های انار در جهان است که دارای 780 ژنوتیپ و رقم مختلف انار می باشد. ارقام بسیار متفاوتی از انار در ایران روییده و کشت می گردد. برخی از ارقام بیشتر به صورت تجاری کشت شده و محبوبیت بیشتری دارند. از این دسته می توان به ملس ساوه، شیشه کپ فردوس، خزربردسکن، رباب نی ریز، نادری بادرود، ملس یزدی، قجاق قم، اردستانی مه ولات و بجستانی گناباد اشاره کرد که حدود 35 درصد باغات انار ایران و بیش از 90 درصد صادرات انار کشور را تشکیل می دهند. تقریبا همه ارقام یاد شده رنگ پوست قرمز، دانه قرمز و طعم ملس تا شیرین دارند.
|
جدول ارقام عمده، مناطق تولید و زمان برداشت محصول انار ایران (برگرفته از سایت انار ایران) |
||||
|
ردیف |
استان |
ارقام عمده |
مناطق تولید |
زمان شروع و خاتمه برداشت |
|
1 |
اصفهان |
نادری ،ملس دانه قرمز ، شیرین شهوار ، آمنه خاتونی |
کاشان ، اردستان، نطنز، شهرضا ، اصفهان، نائین ، برخوار و میمه، نجف آباد |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
2 |
تهران |
ملس، قجاق، قیاسی، شیرین، یزدی |
پاکدشت ، ری ، تهران ، شهریار ، فیروزکوه ، ورامین ، دماوند |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
3 |
خراسان |
شیشه گپ، خزر شیرین، ملس، قند کاشمر |
فردوس ، تربت حیدریه ، گناباد ، بردسکن ، سبزوار ، کاشمر ، نهبندان ، بیرجند |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
4 |
خوزستان |
قرمزه دو مزه، سینه پهن، شیرین پوست نازک |
ایذه ، مسجد سلیمان ، باغ ملک ، اندیمشک |
اوایل شهریور تا اوایل آبان |
|
5 |
زنجان |
شاه بار، کدوئی ، ملس قرمز ، میخوش |
طارم |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
6 |
سمنان |
گلو باریک، سرخک، شهوار ، یزدی اردستانی ، ملس ، قرنجوک |
کاشان ، اردستان، نطنز، شهرضا ، اصفهان،نائین ، برخوار و میمه ، نجف آباد |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
7 |
سیستان و بلوچستان |
ملس ،گلابی ، بزمانی ، کله گاوی ، بی دانه ، سنگان |
سراوان ، خاش ، ایرانشهر |
اوایل شهریور تا اواخر مهر |
|
8 |
فارس |
رباب ، اتابکی ، بریت سفید قجاق ، میخوش ، کدرو |
نیریز، شیراز ، ارسنجان ، کازرون ، جهرم ، مرودشت ، فیروز آباد ، استهبان ، داراب |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
9 |
قم |
قجاق |
قم |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
10 |
کرمان |
دانه قرمز راور، کیوانی ، شاهی ، سیاه ملس ، شیرین عقدائی |
کرمان ، بافت ، راور، سیرجان |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
11 |
کرمانشاه |
بریت سفید ، ملس سوری ، قمی ، دانه قرمز ، شیرین انار |
پاوه ، اسلام آباد ، گیلانغرب ، سرپل ذهاب |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
12 |
مرکزی |
ملس ساوه ، آقامندلی ، آلک شیرین ، تابستانی ، آب دندان ، تبریزی، یوسف خانی |
ساوه |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |
|
13 |
یزد |
میخوش ، شیرین شهوار ، زاغ ، گل تفتی |
میبد ، نفت ، یزد ، اردکان ، صدوق ، مهریز ،ابرکوه ، بافق، خاتم |
اوایل شهریور تا اواخر آبان |